Zwiększone ciśnienie krwi

Podwyższone ciśnienie krwi obserwuje się zarówno w nadciśnieniu pierwotnym, jak i objawowych postaciach nadciśnienia, które są związane z chorobami nerek, ośrodkowego układu nerwowego i układu hormonalnego. U zdrowych osób krótkotrwały wzrost ciśnienia krwi występuje w sytuacjach stresowych, przy „zespole białego fartucha". Aby zdiagnozować przyczyny, przepisuje się badania laboratoryjne - ogólne i biochemiczne badania krwi, profile lipidowe i hormonalne oraz ocenę GFR. Stosowane są metody instrumentalne - EKG, EchoCG, USG nerek i gruczołów dokrewnych. Łagodzenie objawów obejmuje modyfikację stylu życia, stosowanie leków przeciwnadciśnieniowych i eliminację przyczyn objawów.

Przyczyny wysokiego ciśnienia krwi

Czynniki fizjologiczne

Po aktywacji układu współczulno-nadnerczowego obserwuje się krótkotrwały wzrost ciśnienia krwi. Dzieje się tak pod wpływem stresu i silnego strachu. Ciśnienie krwi wzrasta umiarkowanie i nie towarzyszy mu poważne pogorszenie stanu zdrowia. Po wyeliminowaniu czynnika traumatycznego stan wraca do normy. W czasie gorączki zmieniają się także wskazania tonometru, ich wzrost jest proporcjonalny do poziomu temperatury ciała.

Powszechnym zjawiskiem jest „syndrom białego fartucha". Podczas pomiaru ciśnienia krwi w placówce medycznej (na przykład podczas badania lekarskiego) jego poziom przekracza normę. Wyjaśnia to podekscytowanie i nerwowość, jakich doświadcza pacjent podczas wizyty u pracowników medycznych. Jednocześnie samokontrola ciśnienia w domu nie wykazuje odchyleń od normy. Uważa się, że obecność takiego zespołu zwiększa ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego w przyszłości.

Nadciśnienie tętnicze

Pierwotne nadciśnienie tętnicze jest najczęstszą patologiczną przyczyną wysokiego ciśnienia krwi. Problemy z ciśnieniem krwi zaczynają się głównie po 50. roku życia. Przy pomiarze tonometrem uzyskuje się wartości powyżej 140/90 mm Hg. Sztuka. Typowa jest rejestracja proporcjonalnie zwiększonego ciśnienia skurczowego i rozkurczowego. Rozpoznanie nadciśnienia tętniczego ustala się, jeśli wskazane wartości uzyskano z 3 niezależnych pomiarów.

Choroby układu krążenia

Wzrost ciśnienia skurczowego jest typowym objawem miażdżycy. W przypadku koarktacji aorty bardziej specyficzna jest obecność podwyższonego ciśnienia krwi w obu ramionach, podczas pomiaru wartości w nogach uzyskuje się wartości prawidłowe. W badaniu wzrokowym zauważalny jest dobry rozwój mięśni ramion i tułowia przy stosunkowo krótkich i słabych kończynach dolnych.

Wzrost ciśnienia krwi w chorobie Takayasu (niespecyficzne zapalenie aorty i tętnic). Znakiem patognomonicznym jest to, że na ramieniu i nodze jednej połowy ciała rejestruje się podwyższone ciśnienie krwi, podczas gdy po drugiej stronie jego poziom pozostaje w normie. Objawy pojawiają się u młodych pacjentów, najczęściej w wieku od 15 do 30 lat. Nadciśnienie tętnicze obserwuje się w przypadku zwężenia tętnic szyjnych i kręgowo-podstawnych, niewydolności zastawki aortalnej i całkowitego bloku przedsionkowo-komorowego.

Choroby nerek

Obecność objawu w przypadku uszkodzenia nerek wiąże się ze zwiększonym uwalnianiem czynników zwężających naczynia do krwi, zatrzymywaniem wody i soli w tkankach. Nerki postaci nadciśnienia charakteryzują się występowaniem gwałtownie zwiększonego ciśnienia rozkurczowego (do 110 mm Hg i więcej) przy stosunkowo niewielkim wzroście ciśnienia skurczowego. Podobny obraz kliniczny często występuje u pacjentów młodych i w średnim wieku. Kilka grup chorób przyczynia się do pojawienia się wysokiego ciśnienia krwi:

• Choroby miąższu nerek: przewlekłe kłębuszkowe zapalenie nerek i odmiedniczkowe zapalenie nerek, cukrzycowe stwardnienie kłębuszków nerkowych, amyloidoza.
• Uszkodzenia naczyń nerkowych: miażdżycowe zwężenie tętnicy nerkowej, dysplazja włóknisto-mięśniowa.
• Wady wrodzone: choroba policystyczna, hipoplazja, nerka podkowiasta.

Zaburzenia endokrynologiczne

U kobiet z powikłaną menopauzą występują okresowe ostre wahania ciśnienia krwi. Objawowi towarzyszy intensywne zaczerwienienie skóry i pocenie się. Jest to spowodowane zmianami hormonalnymi w organizmie, zaburzeniami autonomicznego unerwienia napięcia naczyniowego. Hormony odgrywają dużą rolę w regulacji ciśnienia krwi, dlatego jego wzrost wywołują następujące choroby endokrynologiczne:

• Tyreotoksykoza. W przypadku patologii tarczycy rejestruje się izolowane nadciśnienie skurczowe, a rozkurczowe ciśnienie krwi jest prawidłowe lub nawet obniżone. Obserwuje się tachykardię, drżenie palców, gorącą i suchą skórę. Objawem patognomonicznym jest wytrzeszcz oczu.
• Guz chromochłonny. Guz rdzenia nadnerczy objawia się wzrostem ciśnienia do niezwykle wysokich wartości - od 180/120 mm Hg. Sztuka. Objawy są zwykle wykrywane u pacjentów w wieku 20-40 lat. Guz chromochłonny wiąże się z tachykardią, przyspieszonym oddechem i silnym bólem głowy.
• Choroba Itenko-Cushinga. Występuje utrzymujący się wzrost ciśnienia, który jest oporny na leczenie farmakologiczne. Ciśnienie skurczowe i rozkurczowe wzrasta równomiernie. Typowe połączenie wysokiego ciśnienia krwi z otyłością w górnej połowie ciała, fioletowymi rozstępami i wzmożonym porostem włosów.
• Hiperaldosteronizm. Charakteryzuje się stabilnym i stałym wzrostem ciśnienia krwi, którego nie ustępują standardowe leki, oprócz leków moczopędnych oszczędzających potas. Oprócz podwyższonego ciśnienia krwi wykrywa się osłabienie mięśni, niedowład czynnościowy i parestezje.

Stan przedrzucawkowy u kobiet w ciąży

Stanowi przedrzucawkowemu, który pojawia się w drugiej połowie ciąży, towarzyszy wzrost ciśnienia krwi powyżej 140/90. Wraz z nadciśnieniem obserwuje się silny obrzęk, bóle głowy i nudności. W przypadku braku leczenia ciśnienie krwi wzrasta do bardzo wysokiego poziomu, a do objawów dołączają się zaburzenia widzenia i wymioty. Jeśli na tle wysokiego ciśnienia krwi i nefropatii wystąpią drgawki, mówi się, że stan przechodzi w fazę rzucawki.

Powikłania farmakoterapii

Wahania ciśnienia krwi są jednym z najczęstszych skutków ubocznych leczenia farmakologicznego. Ciśnienie krwi zwykle zmienia się jakiś czas po rozpoczęciu przyjmowania leku. Wyjątkiem są leki o działaniu sympatykomimetycznym, które powodują gwałtowny skok ciśnienia krwi natychmiast po użyciu. Powikłania w postaci wysokiego ciśnienia krwi są możliwe podczas przyjmowania następujących grup leków:

• Hormony: glukokortykoidy, doustne środki antykoncepcyjne.
• Leki wpływające na ośrodkowy układ nerwowy: inhibitory MAO, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne.
• Niesteroidowe leki przeciwzapalne (przy długotrwałym stosowaniu).
• Sympatykomimetyki: efedryna, tyramina.

Rzadkie przyczyny

• Patologie ośrodkowego układu nerwowego: guzy i torbiele mózgu, krwotok podpajęczynówkowy, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
• Choroby układu krwionośnego: erytremia, nadkrzepliwość.
• Ostry stres: choroba oparzeniowa, kryzys w anemii sierpowatokrwinkowej, zespół odstawienny w alkoholizmie.
• Zatrucia egzogenne: ołów, tal, kadm.

Diagnostyka

Podczas badania wstępnego kardiolog przeprowadza badanie fizykalne i mierzy ciśnienie w rękach i nogach. Aby uzyskać najbardziej wiarygodne wyniki, zaleca się całodobowe monitorowanie ciśnienia krwi (ABPM). Poszukiwania diagnostyczne mają na celu znalezienie czynników etiologicznych powodujących nadciśnienie. Plan badania zazwyczaj obejmuje:

• EKG. W elektrokardiogramie stwierdza się cechy przerostu mięśnia sercowego i zaburzenia procesów repolaryzacji. Kiedy ciśnienie krwi wzrasta w kierunku wyższym, mogą wystąpić pojedyncze dodatkowe skurcze i inne zaburzenia rytmu, a także mogą zostać wykryte objawy wrodzonych lub nabytych wad rozwojowych serca.
• Ultradźwięk. Za pomocą echokardiografii ocenia się czynność serca. Często uwidacznia się przerost mięśnia sercowego lewej komory. Aby wykluczyć nadciśnienie nerkowe, należy wykonać USG nerek i Dopplerografię tętnic nerkowych. Zgodnie ze wskazaniami wykonuje się ultrasonografię głównych gruczołów dokrewnych.
• Standardowe testy. Wykonuje się ogólne badanie krwi i poziom glukozy na czczo. W badaniu biochemicznym bada się poziom mocznika i kreatyniny, spektrum lipidów to poziom cholesterolu, różnych frakcji lipoprotein. W ogólnym badaniu moczu określa się ilość białka i elementów komórkowych.
• Zaawansowane badania laboratoryjne. Jeśli występują typowe objawy patologii endokrynologicznej, bada się poziom wielu hormonów: kortykosteroidów, aldosteronu, katecholamin. Aby ocenić czynność nerek, oblicza się klirens kreatyniny. Aby wykluczyć zespół metaboliczny, zaleca się wykonanie testu tolerancji glukozy.
• Dodatkowe studia instrumentalne. Aby określić wskaźnik sercowo-piersiowy, kształt i wielkość serca, wykonuje się badanie rentgenowskie OGK. W celu potwierdzenia zmian miażdżycowych naczyniowych wykonuje się angiografię. W celu bardziej szczegółowego badania struktury nerek i nadnerczy przepisuje się CT i MRI.

Leczenie

Pomoc przed diagnozą

Normalizację podwyższonego poziomu ciśnienia krwi rozpoczyna się od środków nielekowych. Aby zmniejszyć obciążenie serca, należy ograniczyć w diecie ilość soli kuchennej i płynów. W przypadku zaburzeń gospodarki lipidowej należy wykluczyć tłuszcze zwierzęce. Konieczne jest ustalenie codziennej rutyny: przeznaczyć wystarczającą ilość czasu na sen, dodać możliwą aktywność fizyczną. Całkowicie wykluczone jest picie alkoholu i palenie.

Terapia zachowawcza

Leczenie farmakologiczne prowadzi się z uwzględnieniem etiologii wysokiego ciśnienia krwi. W stanach objawowych wywołanych stresem zaleca się przepisanie leków uspokajających. Tyreostatyki skutecznie eliminują nadciśnienie w tyreotoksykozie. Większość przypadków nadciśnienia wymaga stosowania klasycznych leków hipotensyjnych, które w kardiologii dzieli się na 5 grup:

• Diuretyki. Zalecany głównie dla pacjentów w podeszłym wieku ze współistniejącą niewydolnością serca i obrzękami. Produktów nie należy stosować w czasie ciąży, hiperkalcemii i dny moczanowej.
• Inhibitory ACE. Wskazany w leczeniu wysokiego ciśnienia krwi w połączeniu z dysfunkcją lewej komory, cukrzycą i chorobą nerek. Nie przepisywany kobietom w ciąży.
• Blokery receptora angiotensyny II. Zgodnie z mechanizmem działania, ARB są podobne do poprzedniej grupy leków, ale powodują mniej działań niepożądanych. Wadą jest wysoka cena.
• Antagoniści wapnia. Działają rozszerzająco na naczynia krwionośne, dlatego często stosuje się je, gdy następuje gwałtowny wzrost rozkurczowego ciśnienia krwi. Dodatkowym działaniem leków jest działanie antyarytmiczne.
• Beta-blokery. Może być zalecany młodym pacjentom w monoterapii. Przyjmowany także w przypadku współistniejącej przewlekłej niewydolności serca i tachyarytmii.

Chirurgia

Leczenie chirurgiczne stosuje się głównie w celu wydzielenia guzów układu hormonalnego, które są terapeutycznie oporne na podwyższone ciśnienie krwi. Wskazane jest chirurgiczne usunięcie guza chromochłonnego, gruczolaka nadnerczy i subtotalna resekcja tarczycy. W przypadku nerkowych przyczyn nadciśnienia wykonuje się operację rekonstrukcyjną tętnic nerkowych, w zaawansowanych przypadkach wykonuje się nefrektomię.

Kardiochirurdzy i chirurdzy naczyniowi leczą niektóre sercowo-naczyniowe przyczyny wysokiego ciśnienia krwi. W przypadku koarktacji aorty wada zostaje skorygowana, po czym objawy ustępują. Pacjenci z niewydolnością aorty wymagają wymiany zastawki serca. W przypadku całkowitego bloku AV powodującego nadciśnienie wszczepia się stały rozrusznik serca.